Dyspareunia to medyczne określenie problemu, jakim jest ból podczas stosunku. Sytuacja ta może dotyczyć obu płci, niezależnie od wieku. Jednak najczęściej obserwuje się ją wśród kobiet w wieku pomenopauzalnym.
Odczuwany dyskomfort może być na tyle silny, że osoba, która go odczuwa rezygnuje z życia seksualnego. Konsekwencją tego jest nie tylko negatywny wpływ na relację z partnerem czy starania się o potomstwo, ale również istotne obniżenie samooceny, prowadzące nawet do rozwoju zaburzeń depresyjnych.
Dysfunkcja ta może pojawić się przy każdorazowym stosunku płciowym lub być uzależniona od danej pozycji, czy konkretnego partnera. Może mieć również charakter pierwotny (występować od pierwszego kontaktu seksualnego) lub wtórny (pojawić się po pewnym czasie od rozpoczęcia współżycia).
Najczęstsze przyczyny bólu podczas stosunku:
- infekcje i stany zapalne w obrębie narządów płciowych;
- zaburzenia hormonalne np. w przebiegu menopauzy, skutkujące suchością lub ścieńczeniem błony śluzowej pochwy;
- zmiany rozrostowe, a także torbiele i nadżerki w obrębie narządów płciowych czy miednicy,
- endometrioza,
- stany po zabiegach chirurgicznych w obrębie układu rozrodczego,
- nieprawidłowości anatomiczne w budowie narządów płciowych,
- problemy naczyniowe, neurologiczne, dermatologiczne, urologiczne.
Oprócz wyżej wymienionych przyczyn fizjologicznych, w poszukiwaniu przyczyny bólu podczas stosunku należy wziąć pod uwagę możliwe podłoże psychologiczne (w tym zaburzenia lękowe, doświadczenia nadużycia seksualnego, wysoki poziom stresu), a także przyczyny wynikające z relacji osób współżyjących.